راز عمارت سفید در دل کویر - وبلاگ ساعت

به گزارش وبلاگ ساعت، کنار ریل های آهنی منتهی به شهر کرمان، در دل کویر، عمارت سپیدرنگِ باشکوهی دیده می گردد که تا همین یک سال پیش، مخروبه ای بیش نبود و حالا چنان به جلال و جبروت رسیده که حیرت انگیز است.

به گزارش وبلاگ ساعت، بیشتر از 170 سال پیش حاکم کرمان میان مزارع پسته فتح آباد، عمارتی را ساخت که بعدها الگوی ساخت باغ شاهزاده ماهان شد؛ باغ بیگلربیگی که نامش را از والی وقت کرمان گرفته در زمان آبادانی، به شدت چشم فرمانفرما که در سال های واپسین زندگی اش حاکم شهر شده بود را گرفت و آن را طلب کرد، اما در فروش عمارت به والی وقت مقاومت شد، برای همین فرمانفرما باغ شاهزاده ماهان را با الگوپذیری از باغ فتح آباد ساخت که عاقبت عمرش به اندازه ای کفاف نداد تا ساکن باغ جدید گردد.

باغ فتح آباد که 140 هزار متر عرصه و 4000 متر مربع عیانی دارد، در 16 کیلومتری شهر کرمان و در منطقه ای به نام اختیارآباد بنا شده، جایی که زارعان و تاجران پسته ساکنان امروزش هستند.

فتح آباد در سال 1352 توسط آخرین مالک آن، رستم خان امیری، وقف شد و بعد از آن بود که دوران هجران اش شروع شد. باغ متولی نداشت و به آن رسیدگی نمی شد. بعدها قنات فتح آباد نیز خشک و مزارع پسته آن از میان رفت. عمارت ویرانه ای شد که معتادان و بی خانمان ها ساکنان جدیدش شده بودند. در همین دوران بود که نقاشی ها، گچ بری ها و تزییات قجری این بنا، به فنا رفت. با این همه در سال 1381، عمارتِ موریانه زده نیمه مخروب را که 40 سال بیشتر از شاهزاده ماهان قدمت داشت، در فهرست آثار ملی ثبت کردند.

در سال 1393 علیرضا رزم حسینی، استاندار وقت کرمان تصمیم گرفت این قصر مخروبه را آباد کند. باغ تحت مالکیت اوقاف بود و موسسه ای به نام بنیاد توسعه و عمران موقوفات کرمان با رقمی که تعیین نیست، آن را برای 15 سال اجاره کرد و با هزینه ای بالغ بر 9 میلیارد تومان آن را یک ساله احیاء کرد و اکنون برای 60 نفر اشتغالزایی نموده است. عمارت بیگلربیگی آنقدر نونوار شده که به گمان از اول ساخته شده است.

از میان تمام درختان فتح آباد و چندین هکتار مزرعه پسته، فقط 5 اصله درخت کاج به جامانده که پشت عمارت سایه انداخته اند. مالک جدید برای جبران خشکسالی، در انتهای باغ بزرگترین کلکسیون گیاهان دارویی کشور با کشت 300 نوع گیاه ایجاد نموده است تا یادآور دوران شکوه کرمان در صادرات گیاهان دارویی باشد.

فتح آباد تفرجگاه والی کرمان بود و حالا هم همین حکم را برای مردم و گردشگران شهر دارد. سروناز نخعی، مدیر باغ می گوید: در ایام نوروز 58 هزار نفر از این باغ بازدید کردند.

با این حال او معتقد است؛ هنوز خیلی ها این باغ ایرانی را که قدمتی بیشتر از شاهزاده ماهان دارد، نمی شناسند. در محوطه باغ تعداد انگشت شماری گردشگر خارجی دیده می گردد. اما نخعی معتقد است؛ فتح آباد هنوز مقصد گردشگران نشده و در برنامه تورها لحاظ نشده، درحالی که به شهر کرمان نزدیک تر است و گردشگر راحت تر به آن می تواند تردد کند.

آرایش فتح آباد و گاریچی هایی که در اطراف باغ مستقر شده اند تا آش و بلال بفروشند کاربری آن را بیشتر به یک رستوران تاریخ شبیه نموده است، درحالیکه نخعی این موضوع را رد می نماید و می گوید: مانور ما روی رستوران نیست، اما به هر حال باید درآمد این باغ را از جایی تامین کرد، با فروش بلیط که 2500 تومان قیمت دارد که نمی گردد و یا با فروش کشک بادمجان! برای مرمت این بنا 9 میلیارد تومان هزینه شده بدون اینکه از دولت کمکی گرفته گردد. از طرف دیگر احیای این عمارت تاریخی، یک پروژه ملی به حساب می آید که باید همه را متوجه ارزش آن کرد.

او بیان می نماید: البته ما رویدادهای دیگری مثل یازدهمین جشن سینمای کرمان و کنسرت را برگزار می کنیم تا ماهیت فرهنگی و تاریخی بنا همچنان حفظ گردد، مثل اختتامیه موسیقی نواحی که چند ماه پیش در باغ برپا شد و یا حالا که داخل عمارت به موزه حکام با به نمایش گذاشتن تاریخچه و تعیینات حاکمان کرمان در 200 سال اخیر، تبدیل شده است. ما در این باغ کار دیگری نمی توانیم انجام دهیم، نمی توانیم بخشی را به آن الحاق کنیم، چون به خاطر ثبت شدن آن در فهرست آثار ملی، اجازه ساخت و ساز نداریم. حتی نمی توانیم به چشمه های سرویس بهداشتی اضافه کنیم. البته که قرار است در ابتدای باغ بومگردی ساخته گردد که داستان آن متفاوت است، چون از مواد بومی استفاده می گردد. ما فقط در این حد فقط می توانیم کار کنیم.

نخعی درباره احتمال الحاق این باغ به پرونده جهانی باغهای ایرانی، میگوید: در زمان افتتاح عمارت، قول هایی داده شد، ولی تا به حال خبری نشده است.

انتهای باغ، در فاصله یک کیلومتری، آن طرف ریلهای راه آهن، قلعه ای نیمه مخروبه دیده می گردد که نخعی به آن اشاره می نماید و می گوید؛ در دوران مرمت باغ فتح آباد راه منتهی به آن را یافته اند. به نظر می رسد زمانی باغ به قلعه ای که سال هاست آن طرف ریل ها جا مانده و این روزها دیوار به دیوار آلونک های مهاجران و معتادان است، متصل بوده. قلعه ای که هنوز سِرّ آن برملا نشده است.

گزارش از خبرنگار وبلاگ ساعت: سمیه حسنلو